Iedereen die in het onderwijs werkt weet hoe moeilijk het is om leerlingen blijvend te prikkelen met vakinhoud en onderwijsvormen, hoe moeilijk het ook is om leerlingen te laten meedoen, meedenken en meespreken. Lesstof en PTA's dwingen docent en leerling soms in een corset waarin het lastig 'vrij ademen' is. Tussen de verschillende afdelingen wordt er in projectweken samengewerkt om de vakinhoud te overstijgen en wordt de leerlingen stof buiten het curriculum geboden. Soms is daar ook ruimte voor externe partijen om een bijdrage te leveren. Het onderwijs zal ook na Corona nooit helemaal hetzelfde zijn als voorheen, maar ook dat biedt kansen om externe expertise via online conferencing tools als Zoom of Webex in te zetten.
Een pleidooi voor verbreding van kennis
In het volwassenenonderwijs heb ik als docent voor de HOVO (Hoger Onderwijs Voor Ouderen) jarenlang lesmodules Geschiedenis en Cultuurvakken verzorgd, maar mijn belangstelling en kennis reiken verder dan alleen die vakken. Ik heb een goed ontwikkeld gevoel voor talen, spreek uitstekend Engels en Duits, heb een gezonde kennis van literatuur, linguïstiek, kunstgeschiedenis, (wetenschaps)filosofie en moderne maatschappelijke, wetenschappelijke en politieke thema's. Voor Duitse onderwijsinstituten en kennisinstellingen als het Deutschland und Europapolitisches Bildungswerk, Het Heinz Kühn Bildungswerk en de Konrad Adenauer Stiftung treed ik daarnaast af en toe als gastspreker op.
Valt een wiskundeles uit? Dan kan ik geen differentiaalvergelijkingen met de klas maken, maar ze wel uitleggen hoe Eratosthenes er 2300 jaar geleden in slaagde de omtrek van de aarde te berekenen, of wat het belang van wiskundige Al-Kwarizmi in de negende eeuw in Bagdad was voor de ontwikkeling van wiskundige principes. Burgerschap of Geschiedenis? Laat de leerlingen in groepjes eens zelf materiaal verzamelen over de betekenis van de Verlichtingsdenkers, laat ze zelf nadenken over de vraag of moreel handelen ook zonder religie mogelijk is. Ligt de waarde van democratie in de stem van de meerderheid of juist in het respecteren van minderheden? Is wetenschap ook maar een mening? Valt er een les Nederlands, Engels, Duits of Frans uit? Dan kan het voor veel leerlingen verhelderend zijn om te begrijpen hoeveel Europese talen gemeenschappelijk hebben, waarom Engels niet meer is dan een mengelmoesje van Germaanse, Noorse en Franse oorsprong. Wat Heine en Keats verbindt. Waarom een zwak werkwoord zwak is, en waarom een taal regels kent maar toch altijd verandert.
Soms is een vraag belangrijker dan een antwoord
Ik ben ervan overtuigd dat door zulke vragen te stellen en zo'n aanpak te kiezen, met de sturing die ik daarbij vanuit mijn ervaring en kennis kan bieden, ik leerlingen kan stimuleren om zélf meer na te denken over heikele kwesties. Niet je mening aan een ander opdringen, niet onzeker zijn om zelf een mening te formuleren maar ook niet bang zijn om te zeggen "daar ben ik niet zeker van" of "ik weet het niet". Maar wel durven verder te zoeken naar objectieve informatie, durven om echt naar de argumenten van de ander te luisteren, het misschien niet helemaal eens worden maar wel een 'common ground' te vinden waar je allebei mee uit de voeten kunt. Dat proberen te bewerkstelligen is anno 2021 belangrijker dan ooit, waarin iedereen van jong tot oud elkaar in de haren lijkt te vliegen over kwesties als klimaat, vrijheden, migratie, minderheden, armoede en rijkdom, Jeff Bezos en Greta Thunberg. Kwesties die je niet uit weg kunt gaan, maar waarbij het vaak alle kanten op verhelderend kan werken door context te bieden in de discussies, door jongerente feiten van alternatieve feiten te leren onderscheiden.
Ook de lastigste leerling heeft een voorliefde voor iets dat je - vrij associërend - kunt vangen in een gedachtenuitwisseling of discussie. Of dat nu FIFA21 is, Game of Thrones of 'Instafamous' zijn. De kunst is om open en eerlijk, flexibel en geduldig te zijn, zonder al te snel te oordelen. Uit ervaring weet ik dat ik kinderen en jongvolwassenen vaak weet te boeien.
Geïnteresseerd? Belt u me dan op voor meer informatie, u mag u mij gerust voor de leeuwen gooien...!
